Đằng sau những sai lầm

Đừng chỉ dừng ở chỗ nhận biết đúng sai, mà hãy tìm những nguyên nhân ẩn giấu đằng sau nó. Và rồi bạn sẽ nhận ra, bạn sẽ ngày càng có thể hiểu, cảm thông và khoan dung những thiếu sót và sai lầm của người khác
Giám đốc điều hành Amazon, Jeff Bezos, học tại trường đại học Princeton, trong buổi lễ tốt nghiệp vào năm 2010 ở Princeton, ông đã chia sẻ một câu chuyện từ hồi thơ ấu.
 
Bà nội của Bezos rất thích hút thuốc. Có một lần Bezos nhắc nhở bà nội rằng hút thuốc sẽ làm giảm thọ, không ngờ ông nội đã gọi Bezos đến bên cạnh, và nói cho ông một câu khiến ông cả đời khó có thể quên...

Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi dành thời gian nghỉ hè của mình ở trang trại của ông bà tại Texas. Tôi giúp ông bà sửa chữa máy quạt thóc, tiêm phòng vắcxin cho bò, và làm các công việc nhà khác. Vào mỗi buổi chiều, chúng tôi thường xem những vở kịch opera, đặc biệt là vở "Năm tháng đời người".
 
Ông bà của tôi đã tham gia vào một câu lạc bộ du lịch bằng xe hơi, đó là một nhóm người lái xe Airstream đi du lịch, họ đi kết giao khắp nơi tại Mỹ và Canada. Cứ cách vài mùa hè, tôi lại tham gia cùng họ. Chúng tôi móc nhà xe vào phía sau xe của ông nội, sau đó gia nhập cùng gần 300 nhà thám hiểm Airstream tạo thành một đội ngũ hùng mạnh.
 
Tôi yêu quý ông bà nội của tôi, tôi thực sự tôn kính họ, cũng thành tâm mong đợi hành trình này. Đó là lần du lịch khi tôi mới 10 tuổi, tôi ngồi ở chiếc ghế băng dài phía sau xe, ông nội lái xe, bà nội ngồi bên cạnh ông và hút thuốc. Tôi ghét mùi thuốc.
 
Vào những năm đó, tôi luôn thích dự đoán hay làm những phép toán nhỏ. Tôi sẽ tính toán về lượng dầu tiêu hao, hay chi tiêu buôn bán tạp hóa... từ gà đến tỏi (đại khái là những việc rất vặt vãnh nhỏ nhặt). Tôi nghe được một bài quảng cáo về hút thuốc. Tôi không thể nhớ được chi tiết, nhưng quảng cáo đại ý nói rằng, hút mỗi điếu thuốc sẽ làm giảm vài phút tuổi thọ, đại khái khoảng hai phút. Dù sao, tôi đã quyết định vì bà mà làm một phép toán.
 
Có lẽ điều tôi nói là đúng, nhưng tôi đã không để ý đến cảm nhận của bà. Có lẽ đằng sau những điếu thuốc bà hút, có điều gì đó trong tâm tư của bà mà tôi chưa biết.

Tôi đã tính toán xem bà nội tôi mỗi ngày hút mấy điếu thuốc, mỗi điếu hút mấy hơi... rốt cuộc cũng tính được một con số hợp lý. Sau đó, tôi tiến lên chỗ ngồi phía trước của ông bà, vỗ bờ vai bà, và kiêu ngạo tuyên bố: "Nếu như hai phút hút một hơi thuốc, bà sẽ bị giảm thọ 9 năm!".
 
Tôi nhớ rất rõ ràng chuyện gì đã xảy ra sau đó, đó là điều nằm ngoài dự liệu của tôi, tôi kỳ vọng sự thông minh và khả năng tính toán của mình sẽ nhận được khen ngợi, nhưng điều đó đã không xảy ra. Ngược lại, bà nội tôi bật khóc. Còn trước đó ông tôi luôn chăm chú lái xe, bỗng ông dừng xe lại ven đường, sau đó xuống xe, mở cửa, và đợi tôi xuống cùng.
 
Tôi đã gây ra phiền phức hay sao? Ông nội tôi là một người trí tuệ và điềm tĩnh. Ông trước giờ chưa từng nói lời nghiêm khắc đối với tôi, lẽ nào đây là lần đầu tiên? Hay là ông muốn tôi quay trở lại xe và xin lỗi bà nội? Trước đây tôi chưa từng gặp tình huống này, bởi vậy tôi cũng không biết chuyện gì sẽ xảy ra. Chúng tôi đứng ở một bên chiếc xe.
 
Ông nội nhìn tôi chăm chú, trầm ngâm một lát, sau đó nhẹ nhàng bình tĩnh nói: "Jeff, có một ngày cháu sẽ hiểu, lương thiện so với thông minh càng khó hơn".
 
Sau này tôi mới hiểu: có lẽ điều tôi nói là đúng, nhưng tôi đã không để ý đến cảm nhận của bà. Tôi không hiểu những gì bà đã trải qua, có lẽ đằng sau những điếu thuốc bà hút, có điều gì đó trong tâm tư của bà mà tôi chưa biết. Tôi cũng nhớ một câu nói rằng: "Đừng chỉ dừng ở chỗ nhận biết đúng sai, mà hãy tìm những nguyên nhân ẩn giấu đằng sau nó. Và rồi bạn sẽ nhận ra, bạn sẽ ngày càng có thể hiểu, cảm thông và khoan dung những thiếu sót và sai lầm của người khác".